ویروس کرونا چیست؟ راه های پیشگیری از این بیماری کدام است؟

آپدیت مقاله در تاریخ ۱۳۹۹/۰۴/۲۸

ویروس کرونا چیست؟ راه های پیشگیری از این بیماری کدام است؟ علائم و نشانه های آن کدام است؟ راه درمان آن کدام است؟ اگر در ذهن شما نیز چنین سوالاتی مطرح گردیده است با ما در ادامه همراه باشید.

پیشینه ای از خانواده ویروس کرونا

خانواده ویروسی کرونا اولین بار در سال ۱۹۶۵ کشف شده‌است که موجب بروز بیماری هایی از خانواده سرما خوردگی در انسان و حیوانات می‌گردد و از ویژگی های بارز آن‌ها میتوان به زوائد تاج مانند بر روی سطوح دیواره ویروس‌ها اشاره کرد(براساس مشاهدات میکروسکوپی)، که به نام ویروس های تاج دار نیز شناخته می شوند.

اگرچه کرونا ویروس‌ها بیشتر در حیوانات دیده می‌شوند، اما هفت نوع از آن‌ها دستگاه تنفسی بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. یکی از محل های اصلی این ویروس ها خفاش ها هستند. حداقل در مورد بیماری سارس این فرضیه اثبات شده است.

از دسته ی کروناویروس ها ۷ نوع آن در انسان هم علائم بیماری ایجاد می کند، ۴ نوع آن ایجاد سرما خوردگی ساده می کردند، نوع پنجم بیماری سارس بود که سال ۲۰۰۲ در چین شیوع یافت و نوعی بیماری حاد تنفسی بود، سارس در سال ۲۰۰۲ باعث ابتلای بیش از هشت‌هزار نفر و مرگ ۷۷۴ نفر از آنها در سرتاسر جهان شد.

نوع ششم آن، بیماری مرس بود که در سال ۲۰۱۲ شیوع یافت. به نظر می رسید انتقال بیماری مرس از انسان به انسان کمتر انجام می‌شود، اما مرگ و میر بیشتری دارد و ۳۵% از حدود ۲۵۰۰ فرد مبتلا را از بین برده است.

نوع هفتم خانواده کرونا ویروس جدید است که کووید ۱۹ (COVID-۱۹) نام دارد و اولین بار در ووهان چین شناسایی شد. عفونت های حاصل از کرونا ویروس ۲۰۱۹-CoV سیستم تنفسی تحتانی (عفونت شدید ریه ها) را با نرخ بیماری زایی ۲ تا ۴ نفر به ازای یک مورد فرد آلوده درگیر می‌کند (R0 که نشان‌دهندهٔ شدت میزان انتقال ویروس، توسط یک فرد آلوده‌ به فردی دیگر است یا به عبارتی دیگر آر صفر (R0) نشان می‌دهد که چقدر یک بیماری عفونی می‌تواند قابل سرایت به بقیه باشد). سارس و مرس R0 یا نرخ میزان سرایت پایین‌تری داشتند و به سادگی منتقل نمی‌شدند. تاکنون بیماری کووید۱۹ بیش از ۱۴ میلیون نفر در سرتاسر جهان را آلوده کرده و باعث مرگ بیش از ۶۰۰ هزار نفر شده است.

نمونه A: عکس میکروسکوپ الکترونی از nCoV2019.
نمونه B: حضور ویروس کووید ۱۹ در سلولهای اپیتلیال مسیر تنفسی بیمار که با فلش↖↘مشخص شده‌اند.

ویروس کووید ۱۹ چگونه باعث مرگ بیمار می گردد؟

ویروس‌ها از یک سری پروتئین‌های شاخکی در جدار (کپسول) یا غشای خود برای چسبیدن و ورود به سلول‌های بدن انسان استفاده می‌کنند. ویروس کرونای جدید با شاخک S خود به گیرنده‌ای (گیرنده آنزیم مبدل آنژیوتانسین ٢) در سلول‌های ریه انسان چسبیده، به داخل سلول راه یافته و بعد از استفاده از مواد سلولی، با تکثیر خود، سبب واکنش ایمنی و مرگ سلولی می‌شود. در افراد جوانتر و با ایمنی بهتر، سیستم ایمنی تکثیر ویروس‌ را محدود و از آسیب و التهاب بیش از حد به ریه که محل حیاتی جذب اکسیژن است جلوگیری می‌کند و بیمار بدون هیچ عارضه‌ای بهبود می‌یابد.

در افراد سالخورده و با ایمنی ناکارآمد یا تضعیف شده یا تحت درمان مهار ایمنی یا شیمی‌درمانی (مانند بیماران رماتیسمی یا سرطانی یا ایدز)، افرادی با مشکلات قلبی و ریوی، فشار خون یا دیابت یا چاقی مفرط (بی‌ام‌آی بیش از ٤٠)، ویروس جدید کرونا (کووید۱۹) باعث ایجاد التهاب بیش از حد شده، مقدار زیادی مایع و سلول‌های التهابی وارد فضای داخلی ریه می‌شود و با افزایش مرگ سلولی و اشکال در اکسیژن‌رسانی، به نارسایی حاد تنفسی می‌انجامد.

در نوع سارس کروناویروس مشخص شد که این ویروس از خفاش آلوده به یک گربه ی چینی منتقل شد و سپس انسان را درگیر کرد اما در کووید۱۹ یا همان کرونای جدید هنوز به طور قطع مشخص نشده ویروس چگونه به انسان منتقل شده ولی محققان معتقدند که کووید ۱۹ از یک حیوان وحشی به انسان منتقل شده است و البته این که ویروس نیازمند به مطالعه و بررسی بیشتر است.

علائم و نشانه های فردآلوده به ویروس کرونا

ویروس کرونا جدید یا همان کووید ۱۹ نوعی ویروس است که سبب عفونت در دستگاه‌های تنفسی مثل ریه ها، بینی، سینوس‌ها و گلو می‌شود. بیشتر ویروس‌های کرونا خطرناک نیستند(منظور دسته ای از ویروس هاست که موجب سرماخوردگی می شوند، البته به جز سارس و مرس)، اما سری جدید کرونا(کووید۱۹) خطرناک تر می باشد، از این لحاظ که سرعت شیوع به مراتب بالاتری نسبت به سایر ویروس های هم خانواده خود دارد.

از علایم اصلی این بیماری(کووید۱۹) می‌توان به تب، سرفه خشک، تنگی نفس، گلودرد، سردرد اشاره کرد. همچنین بیمار ممکن است آبریزش بینی یا سرفه‌های چند روزه ظاهراً بدون دلیل نیز داشته باشد. در موارد حاد مشکلات گوارشی نظیر اسهال، مشکلات نارسایی تنفسی، اختلالات انعقادی خون و نارسایی کلیه نیز گزارش شده‌است که این مورد می‌تواند بیمار را به همودیالیز نیازمند کند.

البته طبق توصیه پزشکان باید به این نکته نیز توجه داشت که ممکن است تا مدت دو هفته علائم بیماری پنهان بوده و هیچ گونه علائم و نشانه هایی در بیمار رویت نگردد.

راه‌های انتقال ویروس کرونا چیست؟

این ویروس به روش‌های زیر از فرد آلوده به دیگران منتقل می‌شود:

• هوا (به‌دلیل پخش ذرات ویروسی ناشی از سرفه یا عطسه)؛ طبق آخرین تحقیقات بر روی ویروس کووید۱۹ این ویروس بر روی هوا (خصوصا در محل های سربسته) می تواند به مدت ۳ ساعت زنده مانده و در سطوح اجسام ممکن است حتی تا چند روز نیز دوام آورد.
• تماس نزدیک با فرد آلوده (لمس‌کردن سر و صورت فرد آلوده یا دست‌دادن با او)؛
• لمس سطح یا شیئی که ذرات ویروسی روی آن وجود دارند (این ذرات روی دست‌ها می‌نشینند و قبل از شستن دست‌ها با دست‌زدن به دهان، بینی یا چشم‌ها وارد بدن می‌شوند)؛
• به‌ندرت، آلودگی با مدفوع.

راه های پیشگیری

متاسفانه هنوز هیچ واکسنی برای ویروس کووید۱۹ وجود ندارد، اما محققان انستیتو ملی بهداشت آمریکا گفته‌اند که در مراحل اولیهٔ تولید یک واکسن هستند. علاوه‌ براین، شرکت دارویی رگنرون (Regeneron) اعلام کرد که در مراحل اولیهٔ یافتن درمانی برای بیماری‌های ناشی از این ویروس هستند.

با این حال کشورهای دیگری همچون استرالیا، آلمان، چین و چندین کشور دیگر در تلاش هستند تا واکسن این بیماری را تولید کنند. اما طبق اظهارات این مراکز، مدت زمان ساخت یک واکسن در بهترین شرایط، یک پروسه حداقل ۱۲ تا ۱۸ ماهه تخمین زده می شود. به این دلیل که پروژه ساخت واکسن یک پروسه ۴ فاز می باشد، بدین شکل که پس از ساخت واکسن، می بایست روی عده کمی از افراد داوطلب شده تست شود، و برای مشخص شدن نتیجه باید حدود ۴ هفته منتظر شد تا تولید آنتی بادی(AntiBody) در بدن افراد(داوطلب) در برابر واکسن شکل گرفته و تاثیر و عوارض آن در فازهای بعد (که هرکدام از فازها ممکن است حدود چند هفته به طول بینجامد) مشخص گردد، پس در صورت شنیدن هرگونه اخبار راجع به کشف واکسن، حتی در صورت صحت پیام نباید به آن امیدوار شد. پس لازم است که برای پیشگیری از این بیماری، به نکات زیر توجه نمایید.

برای جلوگیری از آلودگی به ویروس کرونا، کارهای زیر را انجام دهید:

• دست‌هایتان را به طور مرتب در طول روز با آب گرم و صابون یا با ضدعفونی‌کنندهٔ الکلی بشویید؛
• دست‌ها و انگشت‌هایتان را به چشم‌ها، بینی و دهان‌تان نزنید؛ چرا؟ به خاطر این که در طول روز مثلا از وسایل نقلیه عمومی مثل اتوبوس و مترو استفاده کرده و میله ها و صندلی های آن ممکن است آلوده به ویروس باشد که به احتمال زیاد با دست ها لمس می شود، و به طور ناخودآگاه امکان دارد که دست های آلوده با سر و صورت تماس پیدا کرده و فرد را آلوده نماید. البته نحوه سرایت این بیماری فقط محدود به موارد فوق نمیگردد و به طور کلی هر جسمی ممکن است ناقل بیماری بوده و تنها با یک تماس منجر به آلودگی افراد گردد.
• فاصله‌تان را از افراد احتمالا آلوده حفظ کنید؛ از رفتن به محیط های شلوغ و سربسته مثل مترو، اتوبوس و کلیه وسایل حمل و نقل عمومی اجتناب نمایید. و همچنین از روبوسی کردن و دست دادن با دوستان و همکلاسیان خود نیز پرهیز کنید. و سعی کنید حداقل فاصله ۱٫۵ متر را با سایر افراد در مکان های عمومی رعایت نمایید.

ویروس کووید۱۹ تا چه مدت زمانی در بیرون از بدن انسان زنده می ماند؟ طبق آخرین تحقیقاتی که در تاریخ ۱۷ ژانویه ۲۰۲۰ طی مقاله ای در واشنگتن پست منتشر شد، که نشان می داد ویروس کووید ۱۹ می تواند به مدت تقریبا ۳ ساعت در هوا باقی بماند، و در سطوح دیگر غیر از فلزات(مثل پارچه، پلاستیک و..) تقریبا ۱۲ ساعت زنده می ماند ولی در سطح اجسام فلزی تا مدت ۳ روز کامل میتواند زنده بماند و موجب انتقال بیماری شود.

نکات استفاده از ماسک: یک ماسک برای زمان طولانی مدت(چند روز) نباید مورد استفاده قرار بگیرد، و به علت آلوده بودن احتمالی دست ها، هنگام زدن و برداشتن ماسک می بایست از قسمت بندِماسک گرفته و روی بینی و دهان تنظیم گردد.

توصیه های بسیار مهم:

توصیه پزشکان این است که حدالامکان از تجمع در مکان های شلوغ مثل مترو، اتوبوس ها، تاکسی ها، مکان های تفریحی و دیگر مکان هایی که پرتردد محسوب می شوند(مثل کلاس های درس و حضور در ورزشگاه ها یا سینماها، کافی شاپ ها، همایش ها یا نمایشگاه ها، بانک ها، باشگاه های ورزشی، مراسم عروسی، ترحیم، مهمانی ها، پمب بنزین ها، پاساژهای عمومی خرید، فرودگاه ها و هواپیما، روزبازارها، رستوران ها، اغذیه ها و…) و همچنین دارای محیط سربسته هستند اجتناب ورزید. در صورت شیوع و گسترش بیشتر بیماری در سطح جامعه، از ملاقات های غیرضروری با اعضای فامیل و دوستان نیز خودداری نمایید.

عزیزانی که به عنوان همراه بیمار و یا هرگونه دلیلی در بیمارستان حضور میابند بیش از سایر افراد باید نکات بهداشتی و پیشگیری را رعایت نمایند و در صورت هرگونه تماس با وسایل داخلی بیمارستان و افراد بیمار سریعا اقدام به شستشوی دست ها با صابون یا مواد ضدعفونی نمایند. و اگر احیانا بدلیل های مختلف مجبور به ماندن در بیمارستان هستید، حتما به فاصله زمانی کوتاه دست هایتان را بشویید و از نزدیکی یا تماس های فیزیکی با افراد بیمار حتما خودداری نمایید. اما مهمترین توصیه آن است که از ملاقات های غیرضروری با بیماران پرهیز نمایید و همراه با بیمار وارد بیمارستان نشوید. در تازه ترین تحقیقات انجام شده در ایران حدود ۴۰% افراد بیمار، با رفتن به بیمارستان آلوده شده اند. پس حتی در صورت داشتن علائم بیماری کووید ۱۹ سعی کنید در خانه بمانید و خود را قرنطینه کنید. و فقط در صورت داشتن علائم حاد تنفسی، با ۱۱۵ تماس حاصل نمایید.

در کلیه کسب و کارهای عمومی و ضروری مثل میوه فروشی ها، سوپر مارکت ها یا نانوایی ها و… می بایست بخش حسابداری (پرداخت) با بخش تحویل اجناس تفکیک و جدا گردد، تا احتمال انتقال بیماری از طریق کالاهای آلوده و پول های کاغذی و سکه به افراد کاهش یافته و جلوگیری گردد. و توصیه میشود که از نان های بسته بندی و بهداشتی که دخالت دست و محیط آلوده در آن کمتر است استفاده کنید. همچنین هنگام خرید اقلام ضروری توصیه های بهداشتی ذکر شده را رعایت نمایید، و بعد از انجام خرید نیز، در اولین فرصت دست های خود را با آب و صابون بشویید.

در صورت شلوغ بودن نانوایی ها افراد باید حداقل فاصله ۱٫۵ متر را با بقیه حفظ کنند و هنگام تحویل نان از متصدی نانوایی بخواهند که نان را در پلاستیک قرار داده و سپس تحویل بگیرند. در موقع خرید از هایپرمارکت های بزرگ نیز افراد هنگام تماس با محصولات و پرداخت وجه پولی از تماس دست ها با سر و صورت خودداری کرده و به محض دسترسی به آب و صابون اقدام به شست و شوی دست ها کنند.

توصیه های هوشیاری مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های واگیردار (CDC)

• شستن مداوم دست ها حداقل به مدت ۲۰ ثانیه داشته باشید.
• در محیط های بسته حداقل فاصله ۱٫۵ متر را با سایر افراد رعایت نمایید.
• سعی کنید در معرض سرفه و عطسه افراد که موجب پخش ذرات ویروس در هوای مجاور میشود، قرار نگیرید.
• فرد با لمس کردن یک سطح یا شیء آلوده به ویروس و سپس لمس کردن دهان ، بینی یا احتمالاً چشمان خود ، COVID-19 را دریافت می کند، پس از این کار جدا خودداری نمایید.
• سرفه و عطسه خود را پوشانده و دستمال را به داخل سطل زباله بیاندازید.
• با استفاده از اسپری ضدعفونی، اشیاء و سطوح را که اغلب لمس می کنید تمیز و ضد عفونی کنید.

درصورتی‌که آلوده شدید، برای درمان به همان روشی عمل کنید که برای سرماخوردگی انجام می‌دهید:

• بعد از آشکار شدن علائم و نشانه های بیماری و بسته به شرایط، به مدت ۱۴ روز در منزل بمانید و استراحت کنید.(سعی کنید اتاقی جداگانه از سایر افراد خانواده برای خود انتخاب کنید و تا آنجا که ممکن است از افراد دیگر فاصله بگیرید و همچنین وسایل شخصی و مورداستفاده خود را دور از دسترس سایر افراد نگه دارید.)
• مایعات زیاد بنوشید.
• بخوردادن با آب داغ یا استفاده از دستگاه بخور بسیار توصیه می شود و این کار میتواند در عملکرد دستگاه تنفسی موثر بوده و آن را بهبود بخشد.
• قرقره آب نمک وِلَرم می‌تواند به تسکین گلودرد و خراشیدگی آن کمک کند.
• حدالامکان هیچ گونه دارویی را بدون تجویز پزشک مصرف نکنید. ولی برای کاهش تب میتوانید از استامینوفن، آسپرین و یا ایبوپروفن استفاده کنید.
• اگر شرایط به گونه ای بود که دچار مشکل حاد در تنفس شدید و این نشانه با تب و سرفه همراه بود، حتما به پزشک مراجعه کنید.

نکته آخر

خطر ابتلا و مرگ کودکان زیر ۱۴ سال برای این ویروس تقریبا پایین است ولی باید به این امر مهم نیز توجه داشت که، آن ها میتوانند ناقل بیماری بوده و به سایر افراد در خانواده و یا جامعه انتقال دهند.

به طور کلی می‌توان گفت، خطر بیماری برای افرادی جدی است که در سنین بالای ۵۰ سال هستند و زمینه بیماری‌های مختلفی مانند دیابت، تنگی نفس، بیماری‌های حاد تنفسی و قلبی دارند یا دارای سیستم ایمنی ضعیفی هستند.

تقریبا ۸۰ درصد از افرادی که به این بیماری مبتلا می‌شوند، نیازی به بستری شدن در بیمارستان ندارند و بعد از حداکثر یک هفته بهبود می‌یابند. ۲۰ درصد از این افراد ممکن است نیاز به بستری شدن در بخش مراقبت‌های ویژه داشته باشند. تعداد کمی از افرادی که در این بخش بستری می‌شوند، بر اثر علائم تنفسی و قلبی شدید فوت می‌کنند.

در جدول زیر نگاهی به آمار شیوع ویروس کرونای جدید یا کووید۱۹ در کشورهای درگیر شده می پردازیم:

به دلیل مهم این قضیه، این آمار و مقاله هر ماه بروزرسانی خواهد شد. لطفا جهت آگاه سازی بیشتر افراد، لینک این مقاله را با دوستان خود به اشتراک بگذارید.

منبع: Wordometer – دکتر کامیار علایی رئیس انیستیتو بهداشت و آموزش بین الملل – دکتر رامین احمدی – سازمان بهداشت جهانی(WHO) – مرکز کنترل و پیشگیری بیماری های واگیردار آمریکا (CDC)